Yöresel Çantalar Da Tarih Oluyor

El dokumacılığı, yüzyıllarca yaylak kışlak hayat süren Türklerin vazgeçilmezleri arasında olduğundan Türk kültürünün maddi kültür öğeleri arasında önemli bir yeri vardır. Orta Asya ve sonrası Anadolu’da yüzyıllarca düzen kurmuş olan Türk insanı, yün, pamuk, tiftik, keten, gibi ham maddelerden çadırını, çuvalını, kilimini, beşiğini, giysisini dokumuştur. Orta Asya kökenli dokumalar günümüzde bütün dünyada renkleri, motifleri ve sembol dili ile üstlendikleri vazife bakımından taşıdığı farklılıkla dikkat çeken önemli el sanatlarındandır. Avrupa’da üretilen sanat eserlerinde de zaman zaman görsel yansımaları olan Türk el dokumalarının sanat yapıtlarına bu katkısı da hayli dikkat çekicidir. Bu dokumalar, Türk sanatını farklı yönleriyle dünyaya tanıtmada etkili olmuştur.

Selçuklular, kendilerinden önce Anadolu’da zaten var olan dokumacılık sanatına önemli bir gelişme kazandırmıştır. Fakat ne yazık ki, bu çok değerli kumaş parçalarından müzelerimizde hiç örnek bulunmamaktadır. Buna karşılık bazı Avrupa müzelerinde bu güzel örnekler sergilenmektedir. Osmanlılarda devletin büyüme ve yükselme dönemiyle paralel olarak dokumacılık da gelişmiştir. Anadolu kadını, sosyo-ekonomik ve geleneksel yapıya uygun olarak çok küçük yaşlardan itibaren bütün duygu ve isteklerini, inançlarını, kendi zevk ve anlayışıyla değerlendirerek dokuduğu ürün üzerinde dile getirmek suretiyle maddi bir kültür öğesiyle sessiz bir dil kullanılmaktadır. Bu sessiz dil, aslında hayatın içinde ve her köşesinde sahibinin sesi ve sözcüsüdür.

Yöresel üretimde dokumacılık, Türk geleneksel yaşamında her yaştan bütün aile bireylerinin dayanışmasıyla üretilen, köklü bir iştir. Erkekler yünü, kadınlar ipi üretmekte, genç kızlar da dokuma işiyle uğraşmaktadır. Bu iş bölümü göz önünde bulundurulduğunda dokumacılık, sosyal anlamda da değer taşımaktadır. Fazla bir getirisi olmasa da büyük bir sermaye gerektirmeden yapılan dokumacılık, aileye katkı sağlama açısından önem arz eder. Gümüşhane’nin Kelkit ilçesinde Zilli Kilim, Şiran ilçesinde Ala Kilimlerin yanı sıra yapılan geleneksel çantalar ancak Halk Eğitim Merkez Müdürlüklerince açılan kurlarla yaşatılmaya çalışılırken, Gümüşhane yaylalarında özellikle Şalpazarlı kadınların kullandıkları yöresel çantalar da bölgeye ayrı bir kültürel değer katıyor.

Kadırga, Kazıkbeli, Güvende, Erikbeli ve çok sayıda Trabzonlular tarafından kullanılan Gümüşhane yaylalarında her kadının omzunda Şalpazarı çantası görmek mümkün. Şalpazarı yöresinin geleneksel taşıma aracı olan bu çanta asıl işlevini diğer kültürel varlıklarımız gibi yavaş yavaş kaybetmeye başladığını görüyoruz. Şimdilerde süs eşyasına dönen dokuma çantaların süs çantası, telefonluk, anahtarlık gibi çeşitleri yapılmaktadır. Süpürge, kuşgözü çapraz, zikzak boncuklu, düğmeli motifleri yörede tespit edilen çanta motifleridir.

Kadırga Yaylası’nda omzunda Şalpazarı yöresine özgü çanta taşıyan yöresel kıyafet giymiş Ümmühan Yanık’a yaklaşarak, omzunda taşıdığı çantayı kimin yaptığını sorunca aldığımız” kendimiz yapıyoruz” cevabı şaşırtmadı.

“Çantanın Her İlmiği Göz Nuru”

Omzundaki çantanın her ilmiğinin, her püskülünün göz nuru olduğunu söyleyen Ümmühan Yanık, “Çantanın sadece dokunması bir günümüzü alıyor. Diğer püskül gibi aksesuarlarını da yapayım dersen üç günümüzü alıyor” dedi. “Çantadan yapıp satanlar var ama son zamanlarda gittikçe azaldı” diyen Ümmühan Yanık, “Çantalarımızın deseni analarımızdan, ninelerimizden, ta atalarımızdan kalmadır. Çok ama çok eski geleneğimizdir. Bizim yaştakiler bu geleneği sürdürüyoruz ama gençler bunu çeviriyor, fermuarlar, cepler yapıyorlar. Bu da çantalarımızın geleneksel özelliğini bozuyor” diye konuştu.