KOYUN YETİŞTİRİCİLİĞİ

Birşen, yaptığı açıklamada, koç katım zamanının Gümüşhane’de Eylül-Ekim aylarında olduğunu belirterek, “Buna göre koyunların 147 günlük gebelik süresi dikkate alındığında kuzulama mevsimi Aralık-Şubat aylarına rast gelmektedir. Bu yüzden koç katımı döneminde koyunların sağlıklı ve vücut ağırlığı yönünden ideal kiloda olmamalarında büyük fayda var. Koç katım döneminde koç alma isteğini kamçılatmak, koç alan koyunun döl tutması, hatta ikiz doğum oranı arttırmak için ‘’flushing’’ yani kamçılama denen ek bir yemleme yapılmalıdır” ifadesini kullandı.

Koç katımı dönemi

“Bu ek yemleme aşım dönemi başlamadan 2 hafta öncesinden başlamalı ve aşım dönemini takiben 4 hafta kadar devam ettirmelidir. Bu uygulamanın amacı ovulasyon faaliyetlerini uyararak gebelik ve ikizlik oranını arttırmaktır. Bu amaçla hayvanlara ek olarak koyun başına 500 gr’dan başlayarak 1500 gr’a kadar kaliteli kuru yönce verilebilir. Elimizde kaliteli kuru yonca mevcut değilse; fabrika yemi veya arpa-yulaf karışımından 300-400 gr’dan başlayarak 700-800 gr’a kadar ulaşan ağırlıklar verebiliriz.  Şayet koç katımı döneminde, koyunlarımızın beslenme durumu iyi ise ek besleme yapmamıza ihtiyaç yoktur. İyi durumdaki koyunlara yapılacak ek besleme koyunları yağlandırarak döl verimini düşürebilir. Bu ek yemlemede büyük faydalar vardır. Çünkü koyunlar sütten kesme döneminde oldukça zayıf bir kondisyondadır. Bu zayıf kondisyon, koyunlar fakir merada otlatılarak aşımdan iki hafta öncesine kadar devam ettirilir. Aşım döneminde 2 hafta kalınca koyunlar ek bir yemlemeye tabi tutulur. Böylece aşım başlangıcında koyunlar ağırlık kazanmaya başlar ve ek beslenmeden istenilen sonuç elde edilir. Normal şartlarda koç ve koyunlar ilk defa 18 aylıkken aşama alınır. Fakat bazı erken gelişen ırklarda ve gelişme durumu iyi olan koç ve koyunlar 6-7 aylıktan itibaren damızlık olarak kullanılabilirler. Koç katımında kullanılan koçlarda aşım döneminde 1 ay önce başlayarak rasyonel bir beslenme ile koç katımına hazırlanmalıdır.”

Gebelik döneminde bakım

Koyunlarda gebelik süresi ortalama olarak 147 gün olduğunu hatırlatan Birşen, gebe koyunların bu sürede bakım ve beslenmeleri 2 döneme ayrılması gerektiğini ifade ederek, açıklamasını şöyle sürdürdü:

“Bu dönemde şayet uygun bir meramız varsa ek bir beslenmeye ihtiyaç yoktur. Şayet ortada bir mera durumu kısıtlıysa meraya çıkarılmadan önce 250gr kadar ek yem verebiliriz. Gebeliğin en kritik dönemi son 6 haftalık ikinci dönemdir. Bu dönemde bulunan yavru artık büyümüştür. Koyunun her yediğine ortak olmaya başlamıştır. Böylece hem koyunun hem ana karnındaki yavrunun ihtiyaçları artmıştır. İşte gebeliğin son 6 hafta olsan 2. Dönemde yedirilecek ek yem doğacak olan yavrunun sağlıklı ve iri doğmasını, koyunun ise süt verimi dönemine hazırlıklı girmesi demektir. Gebeliğin son 6 haftasına rast gelen 2. Dönemde ek yemlemenin 300 gr’dan başlayarak doğuma kadar 800 gr’a çıkması gerekmektedir. Bu ikinci dönemde mera yetersiz ise koyunlara ek oy vermekte büyük fayda vardır. Doğum yaklaştığı zaman ağır gebe koyunlara itinalı bakmak gerekir. Doğurması yakın olan koyunlar ‘’doğum bölmelerine’’ alınarak rahat doğum yapmaları sağlanır.”  

 Kuzulama süt emme döneminde bakım ve beslenme

Kuzulama, süt emme, bakım ve beslenme dönemlerinde koyunların büyük çoğunluğunun hiçbir yardıma gerek kalmadan kendiliğinden doğurduklarını anımsatan Birşen, “Fakat yavru ters gelmişse, yavru çok iri ve doğum başlayalı 1 saat olmasına rağmen doğum olayı gerçekleşmemiş ve kuzu görülmemişse doğum için koyuna yardım edilmelidir. Bu şartların dışında koyuna doğum için koyuna herhangi bir müdahalede bulunulmamalıdır. Doğumdan sonra kuzular ıslaktır. Yeni doğan kuzuların kötü dış şartlara maruz kalması kuzuların kolayca ölmesine sebebiyet verebilir. Bu yüzden doğan kuzuların en kısa zamanda kurutulması gereklidir. Doğum yapan koyun süt vermeye başlar. Bu süt verme ortalama olarak 16 hafta kadar devam eder. Kuzuların doğumun ilk gününde ağız sütünü alması mutlaka sağlanmalıdır. Koyunların verim dönemi ilk bir ayda en yüksek düzeye ulaşır. Daha sonra süt verimi azalmaya başlar. Bu yüzden doğumu takiben ilk 1 ay içinde vereceğimiz destekleme yemi, süt veriminin azalması döneminde tedricen azaltılmalıdır. Bu durum sütten çıkış dönemine kadar sürdürülür. Süt veriminde kaba yemin  kalitesi son derece önemlidir. Fakat şunu da unutmamalıyız otla yapılan beslenme yetersiz kalır. Bu yüzden yemliklere kaya tuzu parçası veya çeşitli mineralleri ihtiva eden Yalama Taşlarının bulunmasında son derece yararı vardır. İkiz doğuran koyunlar tek doğuran koyunlara nazaran daha fazla süt verirler. Şayet imkan varsa ikiz koyunlarla, tek yavrulu koyunlar birbirinden ayrı yerlere konulmalıdır. İklim uygun ise kuzular doğumun 1. Haftası kuzularla koyunlar anaları ile beraber içeride bulundurulurlar. 1. Haftadan sonra kuzularla koyunlar beraber meraya gönderilebilirler. Kuzular 1-2 ay geçtikten sonra kuzularda koyunlarla meraya gönderilir. Koyunlara gebeliğin son döneminde uyguladığımız takviyeli beslenme laktasyon (süt verme) döneminin ilk 1-2 ayında da uygulanmalıdır. Bu amaçla tek kuzulu koyunlara 700 gr civarında dane yem, ikiz kuzulu koyunlara ise 1 kg’lık dane yen kırmasından 1 ay kadar süre ile devam ettirilmesinde büyük fayda vardır. Koyunlarla kuzular 1,5 – 4 aylık olunca birbirlerinden ayırarak sütten kesilirler” dedi.

Verimsiz dönemde bakım ve beslenme.

Koyunlarda verimsiz dönem olarak tarif edilen dönemin, koyunların süt veriminden çıkıp koç katımına 2 hafta kadar kalan süre ve koç verilme ile gebeliğin son 45 gününe kadar olan süreyi kapsamadığını ifade eden Birşen, “Bu dönemlerde koyunları yaşatabilecekleri ve mevcut durumlarını muhafaza edecekleri düzeyde beslemeliyiz. Merada yeterli ot varsa koyunlara mera yeter. Şayet mera yetersiz ve imkanlar müsait ise koyunlara günlük 500 gr kadar çayır otu vererek, çayır otu yoksa 300 gr kadar kuru yonca otu, şayet kuru yonca otu da yoksa 200 gr kadar dane yem takviyesi ile beslememiz yeterlidir” şeklinde konuştu.

Uğur Aydın