İLK UÇAN ENDÜLÜSLÜ

Türk tarihi pek çok ilki içerisinde barındıran eşsiz bir zenginliğe sahiptir. İcatlar, keşifler kullanılan stratejiler bile alanında ilk olma özelliği taşımaktadır. Bunlardan biriside belki de adını ilk defa duyacağınız ve Tarihte ilk defa başarılı bir uçuş denemesini yapmış olan Abbas İbni Firnas’tır. 

Çok Denediler Ama İlk O Başardı

Tarih, uçmayı deneyen hatta bu uğurda canını veren insanların maceraları ile doludur. Gökyüzünde uçabilmenin sadece kuşlara değil insanoğluna da bahşedilmiş bir kuvvet olduğunu ispat etmeye çalışan pek çok mucit uçmak için denemeler yapmıştır. Bildiğimiz ilk efsane güneşe çok yakın uçtuğu için yaptığı kanatlardaki bal mumunun erimesi sonucunda düşerek hayatını kaybeden İcarus’un efsanesidir. Çinliler bu işi biraz daha ileriye götürerek tarihteki ilk uçurtmaları yapmışlardır. İnsan kendi yaptığı bir şeyi ilk defa uçurtabilmişti. Ancak kendisi hala uçmaktan uzaktı. Avrupa da sadece cadı ve büyücülerle özdeşleştirilen ve hayal gücünün bir ürün olarak gösterilen insanın uçması ise ilk olarak Müslüman bir bilim insanı olarak Endülüslü Firnas’a nasip olmuştur.

Endülüs İlmin Zirvesiydi

Abbas İbni Firnas M.S 875 yılında kanat ile uçmayı başarmıştır.  Firnas bugün ki adı Ronda olan Endülüs zamanında ise İnz- Rand onda diye anılan şehirde doğmuştur. Ancak hayatının tamamına yakınını ise Kurtuba’da geçirdi. Endülüs devleti o dönemlerde tüm dünya medeniyetinin toplanma merkeziydi. Grek dönemine ait eserler çevriliyor dünya da bilim adına her şey Endülüs’te konuşuluyordu. Firnas ta böyle bir dönemde böyle bir kıtada doğmuştu. Çevresinde tanıdığı herkes ya mucit ya da farklı konularda uzaman âlimlerdi.

Akrobatlardan Etkilendi, Hikâyesi Böyle Başladı

Uçma fikri Firnas’ın aklına nasıl geldi ya da neden böyle bir fikrin peşinden gitti kimse bilmiyor. Ancak elimizde olan hikâyelerden bildiğimiz kadarı ile Endülüs’te Sokak gösterileri yapan ve oldukça meşhur bir akrobat olan Armen Firman adındaki birinden etkilendiğini söylüyor. Armen hayatını akrobasi ile kazanıyordu. Bir âlim ya da mucit değildi. Ama ilk uçuş mekaniğini bulan da oydu. Kuşları inceleyerek kendisine portatif bir kanat modeli geliştirmişti. Bununla Kurtuba Ulu Camisinin minaresine çıkmış ve tüm halkın gözleri önünde minareden atlamıştır. İlk denemesinde başarısız olmuştur Armen, fakat düştüğü sırada yaptığı aletin hava dolması sebebiyle yere çakılmaktan kurtulmuştur. Büyük ihtimalle bu durum dünyadaki ilk paraşüt atlayışıydı.

Armen adlı bu akrobatı izleyenlerden biriside Firnastı. Bu gösteriden o kadar etkilenmişti ki kendisinde aynı duygular uyanmaya ve uçabileceğini düşünmeye başlamıştı. Armen bilimden uzak bir çalışma ile bunu yapmaya çalışmıştı ancak onun yaptığı icat bilimsel bir çalışma unsuruydu. Firnas bunun üzerine çalışmaya başlamıştı.

Çok Uzun Çalışmalar Yaptı

Firnas bu gösteriden sonra çalışmaya başladı. Tarihte bu konu ile ilgili yapılmış ne kadar araştırma varsa hepsini toplayarak bunlardan bir şeyler çıkarmaya çalıştı. Armen’in gösterisini yaptığı tarihten itibaren tam 23 yıl boyunca çalıştı. Sonunda bir portatif uçuş makinası geliştirmeyi başardı. Tam 70 yaşına girdiğinde bitirebilmişti çalışmasını. İpek ve tahtadan yaptığı bu alet üzerine hakiki kuş tüyleri ekleyerek bir kanat haline gelmesini sağlamıştı. Arus dağının tepesine götürdüğü bu icat ile birlikte ilk denemesini yaptı. Kendisini dağın tepesinden aşağıya bıraktı. Onu görenler şaşkınlık içerisindeydi. Belki de tarihte ilk defa bir insan havada bu kadar kalmayı başarabilmişti.

Uçma Düzeneği Yaptı, Ama İniş Düzeneğini Unuttu

Uzun bir süre havada kalan Firnas düşmeye başladığını anladığında ise yaptığı hatayı anlamıştı. 20 yıldan fazla süredir uçmaya yönelik ilgisi tüm çalışmalarını uçma düzeneği üzerine yoğunlaştırmıştı. Uçtuktan sonra nasıl ineceği ile ilgili hiçbir çalışma yapmamıştı. Bundan dolayı inişe geçtiği sırada hızlandı ve yere çakıldı. Çok ağır olmasa da hafif yaralar ile atlattı bu durumu Firnas. Bu olaydan sonra tam 12 yıl daha yaşadı. Bu 12 yıl içerisinde ise yaptığı çalışmaların çoğunluğu iniş için neler yapılabileceği hususundaydı. İnişi yavaşlatabilecek düzenekler üzerinde çalıştı. Bunu yaparken de kuşları inceledi. Kuşların bunu nasıl yaptığını anlamaya çalıştı. Kuşların iniş sırasında kanat ve kuyruklarını aynı anda kullandıklarını ve bunu bir uyum içerisinde yaptıklarını fark etmişti. Yaptığı tasarıma bir kuyruk tasarımı üzerinde çalışmaya başladı.

Yere Çakılarak Öldü

Firnas ilerleyen yaşına rağmen uçmaktan asla vazgeçmedi. Tüm hayatı boyunca bunun için uğraşmıştı. İnsanlık tarihinde bir ilk olarak da havada bu kadar uzun süre kalabilmiş ve ölmeden iniş yapabilmişti. İnişinde yaralanmıştı ama onun içinde bir çalışma yaptı. Kuyruk eklemeleri ile birlikte daha da geliştirdiği Planör modelli ilk uçağını yine Arus dağının tepesine götürdü. İlerleyen yaşına rağmen kendisini dağdan aşağıya saldı. Uzun bir süre havada süzüldükten sonra yere çakıldı. Bu kazadan kurtulamadı ve hayatını kaybetti.

Pek Çok Alanda Başarılı Çalışmalar Yaptı

Firnas sadece uçma ile ilgili değil daha pek çok alanda ismini duyurmuş bir bilim insanıydı. Tarihteki ilk roket denemesini de yine kendisi yapmıştı. Kendisini düz bir zemin üzerinden uzun bir süre havaya çıkartabilecek bir roket tasarlamıştı. Fizik, Kimya ve Astronomi üzerine önemli eserler ortaya koydu.

Sülfirik Nitrik ve Nitro Hidrolik asitleri keşfetmiş,  bununla birlikte 10’dan fazla kimyevi madde tespit etmiştir. Kumdan cam imalatını ilk keşfeden kişi oydu. Kaya kristallerini kesebilecek bir alet keşfetmişti. O zamana kadar bunu sadece Mısır’da bu iş ile ilgilenenler biliyorlardı ve bunun sırrını kimseyle paylaşmıyorlardı. Firnas’ın bu icadı sonrasında İspanya kıtası mısırdan kuartz almayı bırakmıştı.

Cam ile ilgili yaptığı deneyler sonrasında cam sanatlarında ustalaşan Firnas bugünki cam sektörünün de babası sayılmaktadır. Avrupa’nın en büyük cam üreticilerinden olan Firnaso markası adını Firnas ’tan almıştır.