NEYE İHTİYACINIZ VAR?

Her gün birçok şeye ihtiyaç duyuyor, birçok şey istiyoruz. İsteklerimizin bir sonu yok. Üstelik biri bitince, ki sonucu olumlu da olsa olumsuz da fark etmez, diğeri başlıyor. Çok merak ediyorum acaba neyi elde edersem başka hiçbir şeye ihtiyaç duymam? Çocukken büyümek istiyorsun, lisedeyken üniversiteye gitmek istiyorsun, üniversitedeyken iyi bir iş istiyorsun sonra iyi maaş, ev, araba... Sürekli yeni isteklerde bulunuyorsun ve bu yeni isteklere sahip olabilmek için bazen geleceğinden çalmak pahasına bankaların kolay kredi imkânlarıyla risklere girebiliyorsun. Durup dururken aklımın sakin göl kıyılarında böyle küçük taşları fırlatıp sektirmeme okuduğum bir tavsiye sebep oldu. Dünyanın en zenginleri listesine ismini kazımış Amerikalı ünlü iş adamı Warren Buffet diyor ki; "Eğer ihtiyacınız olmayan şeyleri satın alırsanız, çok geçmeden ihtiyacınız olan şeyleri satmak zorunda kalırsınız." Peki ama o zaman gerçek ihtiyaçlarımız neler ya da bunları nasıl belirleyebiliriz?

Belki de önemli kelimemiz ihtiyaçtır. Mesela bir şeye ihtiyaç duymazsam onu elde etmek istemem yani ihtiyaç duymadığım şeye karşı istek de duymam. Hem her şey göreceli değil mi ki? Heraklitos' un bir sözü var: "Deniz suyu en temiz ve en pistir. Balıklar onu içebilirler ve onlar için o kurtarıcıdır. Buna karşılık insanlar için o içilemezdir ve öldürücüdür." Ben de onun gibi göreceli bir şekilde düşünüp aslında ihtiyaç duymadığım ama ihtiyacım varmışçasına inandırıldığım birçok şeye -benzer bir algı savaşıyla- muhtaç olmadığımın farkına varabilir miyim?

İnsan suya gerçekten ihtiyaç duyar ben de su olmadan yaşayamam; buna karşın bundan 20 yıl öncesine kadar insanlar akıllı bir telefona ihtiyaç duymadan da yaşayabiliyordu. Şimdi ise sürekli yeni modellerine ihtiyacımız olduğunu düşünüyor ve herkesten önce sahip olmak için haddinden fazla paralar harcıyoruz. İyi de o en son modele sahip olmadan da yaşayamam mı? Aslında bence asıl mesele günümüz teknolojisi sayesinde reklamlardan saklanmanın artık çok zor olması ve reklamların hiç ihtiyacımız olmayan şeyler için bile adeta bize psikolojik baskı yapmaları. Televizyon reklamlarına alışmamız biraz daha kolay olmuştu, çünkü uzun süren izleme işi sonrasında kısa aralara ihtiyaç duyuyor ve reklam aralarını fırsat bilip kendimize mola veriyorduk. Şimdi ise dört bir yanımızı saran iletişim ağlarımız kokuşmuş çöp bidonları gibi reklam kokuyor. Kaçmak ne mümkün! İnternet sitelerinde aradığımız şeyi bulana kadar hiç beklemediğimiz yerlerde bile reklamlara rastlıyoruz. Oyun oynarken bile dalgasız bir denizde aniden beliren köpek balıkları gibi bir reklamın dişlerinin arasında kalabiliyoruz. Cep telefonlarımıza kısa mesajlar alıyoruz, sürekli tanımadığımız kişi ve şirketlerden elektronik posta taarruzlarına maruz kalıyoruz. Girdiğimiz web siteleri daha açılmadan bizi reklamla selamlıyor. Büyük alışveriş merkezlerinde mağazaların renkli, ışıltılı vitrinlerine takılıp kalıyoruz, sürekli alışveriş yapan insanları görüyor ve biz de alışveriş yapmak istiyoruz... Büyük bir psikolojik baskının altında eziliyoruz. Bizim için sadece gerçek ihtiyaçlarımızı tespit etmek tam bir savaş halini alıyor.

Reklamlar ve iktisat biliminin bizi uyarmak için bangır bangır bağırdığı kıt kaynaklar teorisi arasında sıkışıp elimizdeki tahta kılıçla verdiğimiz savaşlarda ağır yaralar alabilmemiz pek ala mümkün. Yine de insanın ufkunu görmeye çalışarak yani biraz daha ilerisini hayal ederek önlemini almaya çalışması faydalı olabilir. Sözün özü: Kılıcınızı, kalkanınızı kuşanın ve doğru adımlarınız için savaşın çünkü ihtiyaçlarımız sınırsız, kaynaklarımız kıt ancak reklamlarımız çok acımasız...