MANTAR ZEHİRLENMESİ

Gümüşhane Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından hazırlanan “Doktorunuz Diyor ki” sayfamızda bugün Toplum Sağlığı Merkezi Doktoru Abbas Musavi Taş, “Mantar Zehirlenmesi” ile açıklamada bulundu.
Doğal alanlarda yetişen ve yapısında zehirli madde bulunan şapkalı mantarların taze, kurutulmuş veya konserve olarak çiğ veya pişirilerek yenmesi sonucunda gelişen ve ölümle de sonuçlanabilen ciddi bir zehirlenmedir.

Mantar zehirlenmeleri, özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında yağışların bol olduğu mevsimlerde görülür.

Ülkemizde doğal alanlarda yetişen zehirli mantarların da bulunduğu unutulmamalıdır. Ölümle sonuçlanan bitkisel kaynaklı zehirlenmelerin % 50’si yabani mantarlardan kaynaklandığından dolayı vatandaşlarımızın bu konuya çok dikkat etmeleri gerekmektedir.

Dört çeşit mantar vardır: Öldüren, zehirleyen, yenilebilen ve hiçbir işe yaramayan mantarlar. Ülkemizde yaklaşık 200 tür zehirli, 150 tür yenilebilen ve 15 tane öldürücü mantar türü bulunmaktadır. Mantarlar hakkında bilinen sütü akıyorsa yenilebilir, böcekler yiyorsa bizde yiyebiliriz ve çayırda olan mantarlar yenir gibi birçok yanlış açıklamalar vardır. Mantarları zehirli veya zehirsiz olarak birbirinden ayırmak için belli bir metot ya da yöntem yoktur. Bu tür yanılgıların sonucu olarak insan ölümleri gerçekleşmektedir. Ülkemizde diğer ülkelere kıyasla birçok yenilebilen mantar çeşidi bulunmaktadır.

Olası mantar zehirlenmelerinin belirtileri mantarda bulunan zehrin niteliğine göre değişmektedir. Belirtiler, bazı mantar türlerinin yenmesini takiben 2 saat sonra, bazı mantar türlerinin yenmesini müteakiben de 6 saat sonra ortaya çıkabilir.

2. Mantar Zehirlenmesinin Belirtileri Nelerdir?
Zehirlenme belirtileri mantarda bulunan zehrin niteliğine göre değişir. Belirtiler, bazı mantar türlerinin yenmesini takiben 2 saat sonra, bazı mantar türlerinin yenmesini müteakiben de 6 saat sonra ortaya çıkabilir.

Mantarın yenmesini takiben 2 saat gibi kısa bir sürede zehirlenme belirtilerine sebep olan mantarların yenmesi durumunda:

•Sersemlik,

•Uykuya meyil,

•Tansiyon düşüklüğü,

•Bulanık görme,

•Yüz ve boyunda kızarma,

•Nabızda artış,
 

•Ağızda metal tadı,

•Bulantı ve kusma ile

•Terleme görülebilir.

Mantarda bulunan zehirli maddenin özelliğine göre, yendikten 6 saat sonra gelişebilen zehirlenme belirtileri ise:

•Bulantı,

•Kusma,

•İshal,

•Ateş,

•Nabız artışı,

•Karın ağrısı,

•Daha sonra karaciğer ve böbrek bozuklukları ile bu organların bozukluklarına bağlı belirtiler şeklindedir.

Sonuçta koma ve ölüm de söz konusu olabilmektedir.

3. Mantar Zehirlenmesi Nasıl Teşhis Edilir?
Hastanın mantar yeme hikâyesi ile zehirlenme bulguları birlikte değerlendirilerek mantar zehirlenmesi olup olmadığına karar verilmeye çalışılır.

Yenen mantarın uzman kişilerce incelenmesi de zehirlenmenin teşhisinde yardımcı olmaktadır.

Ancak, bu konuda yapılacak en doğru hareket, mantar yiyen bir kişide yukarıda verilen belirtilerin görülmesi hâlinde en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmasıdır.

4. Mantar Zehirlenmesinin Tedavisi Var mıdır?
Zehirlenmeler konusunda 114 numaralı Ulusal Zehir Danışma Merkezinden bilgi alınabilir.

Mantar zehirlenmelerinin tedavisi genel olarak meydana gelen zehirlenme bulgularına yöneliktir.

Ancak, mantar zehirlenmelerinin tedavisine yardımcı olması bakımından, Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nden (UZEM - Ulusal Zehir Danışma Merkezi) temin edilecek bir antidot (panzehir) bulunmaktadır.

5. Mantar Zehirlenmelerinden Nasıl Korunulmalıdır?
Zehirlenmelerin önemli bir kısmı esasında çok basit önlemlerle engellenebilecek niteliktedir.

Bu çerçevede, mantar zehirlenmeleri de çok basit bir şekilde önlenebilecek bir zehirlenme tipi olup zehirlenmenin engellenmesindeki tek çare de doğal alanlarda yetişen mantarların kesinlikle yenmemesi; bunun yerine kültür mantarının tercih edilmesidir.

6. Kültür Mantarları Zehirler mi?
Kültür mantarları bünyelerinde zehirli maddeleri bulundurmadığından bir zehirlenme görülmesi mümkün değildir.

Ancak, bu mantarların yetiştiği ortam itibarıyla, bazı mikroorganizmalar mantarların üzerinde bulunabilir. Bu mikroorganizmayla bulaşık mantarların çiğ olarak yenmesi sonucunda çok hafif mide ve bağırsak şikâyetlerinin gelişebileceği de unutulmamalıdır.

Bunlara ilaveten, mantar alırken ambalajlı olanlar tercih edilmeli; ayrıca, ambalajda tüketiciyi bilgilendirmeye yönelik bazı bilgilerin yer aldığı etiketlerin olup olmadığına da dikkat edilmelidir.

7. Mantarlarla İlgili Doğru Olduğu Düşünülen Yanlışlar Nelerdir?
Mantarlarla alakalı olarak halk arasında birçok şehir efsanesi bulunuyor.  Aşağıda belirtildiği biçimde ilmî değeri olmayan bu yaygın inanışların hepsi yanlıştır ve sonuçları ölümcül olabilir.

·        Mantarı yoğurtla yersen zehirlemez.

·        İyi pişirilmiş mantardaki zehir yok olur.

·        Mantarı sirkeli ve tuzlu suda bekletirseniz zehri kaybolur.

·        Mantarı güneşte kurutursanız zehri uçar.

·        Çayırda ve çimende yetişen mantar zehirli değildir.

·        Mantar koparıldığında rengi değişmez ise zehirsizdir.

·        Ağaçlardaki mantarlar zehirsizdir.

·        Zehirli mantar gümüş kaşık ile pişirilirse kaşık kararır.

·        Salyangozlar zehirli mantarları yemezler.