KARAGIŞTAN KALANDARA

KARAGIŞTAN KALANDARA

Gümüşhane yöresinde Rumi takvime göre 13 Ocak'ı eski yılın sona ermesi 14 Ocak'ın ise yeni yılın başlangıcı olarak kabul edilmesi nedeniyle şenlikler düzenleniyor.

Geçtiğimiz yıllarda kent merkezine bağlı Karamustafa köyünde düzenlenen şenlik renkli görüntülere sahne oldu. Karamustafa Köyü’nün Merkez Mahallesi’nde “Türkmen Göçü” ile başlayan etkinlikte, önde atı üzerinde Türkmen Beyi’ni takip eden göç kervanında insanlardan oluşturduğu deve, insanların çektiği kağnı arabası, otantik köy yaşantısını canlandırılan ve geçmişte tarlada, harmanda kullanılan gem, boyunduruk, sapan gibi otantik yaşantıyı canlandırdı.

Göç kervanında, vatandaşlar ellerindeki Türk bayraklarıyla yürürken, Kalandar için özel olarak yapılan öküz arabasını çuval giyen vatandaşlar çekti, öküz arabasının üzerine ise köyde yaşayan çocuklar bindirildi. Kıl çadırdan yapılan temsili devenin üzerine köy muhtarının bindiği yürüyüşte vatandaşlar ellerinde tırpanlar, sırtlarında gemlerle yürüdü.

Hasat Zamanı Görsel Zenginlik

Köylerde buğday hasadı öncesi geleneksel olarak yapılan öküzlerin nallanmasının ardından, tırpanla tarlalar biçildi, toplanan saplar harmana serildi, gem tahtası ile saman haline getirildi. Harman makinesi ile savrularak buğday samandan ayrıldı. Temsili olarak yapılan gösteride gem tahtasını boyunduruğa koşulmuş vatandaşlar tarafından çekildi.

Kış Gecelerinin Oyunları Canlandırılıyor

Hasat sonrası köylerde işlerin sona ermesi, kış mevsimine girilmesi ile birlikte geleneksel olarak kış geceleri oynanan oyunlar canlandırıldı. Özellikle büyüklerin oynadığı “Arı, tarla bölme, sınır bölme, kim vurdu” adlı yöresel oyunları oynadılar. Yörede yaşayan vatandaşlar, atalarından gelen ve yıllardır sürdürülen geleneği, yaşatmak istediklerini ifade ediyor.

Kalandar Nedir?

Kalandar, Gümüşhane yöresinde sürdürülen geleneklerden birisi olmaya devam ediyor. Her yıl aynı günlerde gerçekleştirilen Kalandar, çeşitli ritüeller ile yapılmaktadır. Peki, Kalandar nedir ve ne zaman gerçekleşir? İşte, kış ritüelleri arasında yer alan Kalandar hakkında detaylı bilgiler

Kalandar, her yıl ocak ayının 13'ünü 14'üne bağlayan gece kutlanır. Kalandarın ilk günü başkasının evine gidilmez. Yeni yılın bu ilk gününde eve ilk olarak, uğurlu olduğu sınanmış kişinin gelmesi beklenir.

Kalandarın ilk 12 gününde gün sayılır. Her bir gün yılın aynı sıradaki ayıyla ilişkilendirilir. O gün havanın durumuna bağlı olarak hava tahmininde bulunulur. Kalandar ayında gün saymak için 12 zeytin yaprağı, her biri bir ayı temsil edecek şekilde tek tek ateşe atılır. Ateşe atılan yaprak yanarsa havanın açık, yaprak alevin alazıyla savrulursa o ayın rüzgârlı olacağı kabul edilir.

Kalandar gecesi aralarında bir ananın ilki ile bir ananın küçüğü de bulunan 7 kişi evleri gezerek su, tuz ve un toplarlar. Ev ziyaretine giden kişiler kılık değiştirir, yüzlerini boyar ve üzerlerine zil, çan, kelek gibi ses çıkaran eşyalar takarlar. Ev ziyaretlerinde bir ananın ilki ile bir ananın küçüğü hiç konuşmaz, bu konuşmama mühim bir kuraldır. Yiyecek istenen evlerin sahipleri özellikle bu kişileri konuşturmaya çalışırlar, konuşacak olurlarsa ev gezmeleri yeni baştan yapılır.

Yiyecek toplama işi bitince üç yol ağzı bir yerde toplanan malzemeler yoğrulur. Yakılan ateşte bu hamur pişirilir. Pişirilen bu hamura kolos / golot denir. Bu kolostan yiyen kişi o gece evleneceği kişiyi rüyasında görür diye umulur.

Kalandar ayında kışlık ihtiyaçların eksik olmamasına dikkat edilir; odun, hayvan yemi, mutfak erzakı gibi temel ihtiyaçlar yeterli değilse temin edilir. Gümüşhane ve çevresinde kalandarcılığa koncolozculuk da denir.

Kalandarla ilgili inanış ve uygulamaların Rus işgalinden sonra bölgede yaygınlaştığı söylenir.

İbrahim Özdemir