ASIRLARDIR TEZEK KULLANIYORLAR

Gümüşhane’nin merkez ilçeye bağlı Demirören köyü asırlardır yılın 12 ayında tezekle ısınıyorlar. 2170 rakımla Gümüşhane’nin en yüksek rakımlı köylerinden olan Demirören köyü ormanı bulunmaması nedeniyle köy sakinleri ahırlarında besledikleri hayvanların gübreleri ile “kokar yakıt” da denilen “tezek” yaparak ısınma ihtiyaçlarını gideriyorlar.

Köyümüz Yayla Gibi

Demirören Köyü Muhtarı Ekrem Hayal, köylerinin Gümüşhane il merkezine 46 kilometre uzaklıkta ve Bayburt sınırında yer aldığını, belirterek, “Köyümüz 2 bin 170 metre yükseklikte kurulu. Yaz aylarında 40 hane oluyoruz. Kış aylarında ise 3 haneye düşüyoruz. Köyümüz yüksekte olduğu için yaz aylarında bile akşamları soğuk oluyor ve soba yakıyoruz. Isınma ihtiyacımızı ise yüzyıllardır hayvanlarımızın gübresinden yaptığımız tezekle sağlıyoruz” açıklamasında bulundu.

Kömür Yardımı Yapılıyor

Son dönemlerde devletin kömür yardımı yapması nedeniyle kış aylarında tezek kullanımının azaldığını anlatan Hayal, “Kısmen azalsa da vatandaşlar kadınıyla erkeğiyle birlikte harmana kış boyu yığdıkları ve loğ taşıyla sıkıştırdıkları hayvan gübresinden kalın kütleler halinde tezeği kürekle kesip kurutarak evlerinin bacasına taşıyıp yıl boyu yakmaya devam ediyor” dedi.

Geveni Tutuşturucu Olarak Kullanıyoruz

Hayal, tezeği yakmak için doğadan geven topladıklarını ve bununla tezeği tutuşturduklarını, soğuk geçen köyde ısınmak ve yemek için daha kullandıkları tandır ve kovalı sobalarda tezeği kullandıklarını, yapımının ise 2 ay gibi bir sürede tamamlandığını söyledi.

Tek Geçimimiz Hayvancılık

Köy muhtarı Ekrem Hayal, tek gelirlerinin köyde uğraştıkları hayvancılık olduğunu belirterek, “Hayvanların gübrelerini kış boyunca yığıyoruz. Mayıs ayının sonlarında yağmurlar kesildikten sonra süpürüp altını temizleyip basma işlemini yapıyoruz. Daha sonra yayma dönemine geçiyoruz. Harmanın altına saman serip yayma yapıyoruz. 2-3 ay boyunca da loğ taşıyla iyice eziyoruz. Havanın durumuna göre 1 ay kadar kurumaya bırakıyoruz. Daha sonra kesme aşamasına geçiyoruz. Kesme işini bitirdikten sonra 10 günlük kuruma süresinden sonra zincir aşamasına geçiyoruz. Burada kuruyanları alıyoruz, kurumayanları kumul aşamasına geçirip kurutuyoruz. 2 ayda bu sezon kapanıyor” dedi.

En İdeal Yakacağımız

Tezek yakma tercihini de anlatan muhtar Hayal, “Ormanımız yok, mecburuz. Tezek bizim en ideal yakacağımız. Ekmeğimizi tandırda yapıyoruz. Burada da en önemli yakıtımız tezek. Tandır yakanlar tezek kullanınca zehirlenme tehlikesi olmadığı için tezek bizim için çok ideal” diye konuştu.

Koyun Gübresi Daha Kaliteli

Koyun gübresinden yapılan tezeğinin çok daha kaliteli olduğunu hatta olsaydı kömüre ihtiyaçlarının olmayacağını ifade eden Hayal, “Eskiden evlerin tavanları davlumbaz şeklinde yapılırdı. Davlumbaz şeklinde olduğu için baca var. Eskiden evlerde gaz lambası yanardı. Eğer o şekil baca olmasaydı herkes zehirlenirdi. O davlumbaz yapı tezeğin dumanını, lambanın gazını alıp çekiyor havaya" dedi.

Eskiden Kadınlar Yapardı

Köy sakinlerinden 3 çocuk annesi Hamiye Hayal (60), İstanbul’a göç etmeden önce yaptıkları tezeği her aşamasında kadınların yer aldığını belirterek, “Eskiden erkekler çok karışmazdı bu işe. Artık erkekler bu işi daha çok üstleniyor. Karda kışta harmana taşır gübreleri süreci tamamlardık. Evlerin çatılarına taşır ve kış boyu kullanırdık. Önceden devlet yaşayanlara kömür yardımı yapmazdı, ormanımız da yok odun kesmek için. Biz de hayvanlarımızın gübrelerini yakıt yapıp geven toplayıp tutuşturup yakarız” dedi.

Tezeksiz Olmaz

Köy sakinlerinden 80 yaşındaki Nadiye Hayal de “Tezeksiz olmaz bu dağın başında” diyerek ürettikleri tezekleri 12 ay boyunca kullandıklarını belirterek, “Şimdi kalkıp İstanbul’a gittik diye yapmamazlık yapmıyoruz. Anamızdan doğalı yapmasını biliyoruz ve bunu yakıyoruz. Dağdan geven toplar getirir tutuşturur yakarız. Yine tezeğimiz var” şeklinde konuştu.

İbrahim Özdemir-Figen Tok